Dwa miesiące po rozpoczęciu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, 19 sierpnia 1941 r., Nowogród Wielki został opuszczony przez Armię Czerwoną. Droga do upragnionego zwycięstwa była długa i trudna. Okupacja trwała 883 dni.
Akcja wyzwolenia miasta spod okupacji hitlerowskiej rozpoczęła się 14 stycznia 1944 r. Stało się pierwszym etapem strategicznej operacji tzw. dziesięciu „ciosów stalinowskich” w 1944 roku.
20 stycznia 1944 r. wojska radzieckie zawiesiły czerwony sztandar na starożytnym murze Kremla. W Moskwie na cześć wyzwolenia Nowogrodu oddano salut.
Wraz z wyzwoleniem Nowogrodu w wyniku operacji Nowogród-Ługa rozpoczęła się operacja ostatecznie znosząca blokadę Leningradu, potężna kontrofensywa na kierunku północno-zachodnim.
Straty frontu wołchowskiego i północno-zachodniego w wyniku obrony i wyzwolenia Nowogrodu wyniosły ponad 750 tysięcy żołnierzy zabitych, zmarłych od ran i zaginionych.
W czasie okupacji Nowogród Wielki został niemal całkowicie zniszczony. Niektóre z unikalnych zabytków miasta zostały bezpowrotnie utracone. Zniszczenia były tak wielkie, że odbierano je jako nieodwracalną utratę części kultury narodowej.
Dekretem z 1 listopada 1945 r. Nowogród został wpisany na listę 15 starożytnych miast podlegających priorytetowej renowacji.
Do tej pory nowogrodzcy konserwatorzy zbadali, odrestaurowali lub zakonserwowali ponad 200 zabytków architektury, które składają się na najbogatsze dziedzictwo regionu. Decyzją UNESCO z 1992 roku 37 zabytków i zespołów Nowogrodu Wielkiego zostało wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego.
29 października 2008 r. Prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew podpisał dekret o nadaniu Nowogrodowi Wielkiego honorowego tytułu „Miasto Wojskowej Chwały”.
Dzień Wyzwolenia Miasta jest szeroko obchodzony przez Nowogrodzian. W tym dniu odbywają się wiece, składanie kwiatów pod pomnikiem Ognia Wiecznej Chwały, miejsce wciągnięcia sztandaru Zwycięstwa oraz na cmentarzach wojskowych, imprezy sportowe i świąteczne.